Kadınlar hep masallarda anlatıldığı gibi prensler tarafından kurtarılmadı. İnsan soyunun ağaçlardan inip yaşamını iki ayak üzerinde sürdürmeye başladığı zamanlarda bile kadınlar, doğurganlığıyla ayrıcalıklı bir konumdaydı. Yaşamı temsil eden birer tanrıçaydı kadın. Doğayı, bereketi, toprağı, canlılığı ve verimliliği simgelerdi. Topluluğun ihtiyaçlarının temininde ve adaletli bir biçimde dağıtılmasında söz sahibiydi.

Cinsiyet ayrımı olmadan yaşanan binlerce yılın ardından ne zaman ki merkezi iktidarlar toplumsal yaşamı kontrol etmeye ve üretim ilişkilerini yönlendirmeye başladı; kadın da toplumdaki konumunu yitirdi, erkeğin boyunduruğu altına alındı. Bereket Tanrıçası Kibele de yerini Bereket Tanrısı’na bıraktı. Yunan mitolojisinde Dionysos ile Afrodit’in oğlu olan Bereket Tanrısı Priapos, Roma uygarlığında fiziki aşkın ve erkekliğin sembolü oldu.

Peki erkeklik ne? Çağlar boyunca erkeklik savaşlarla, kahramanlıklarla eş tutulmuş. Toplumdan topluma küçük farklılıklar taşısa da genelde “zayıf” olan kadının koruyucusu ve aşığı, “güçlü” olan devletin bekası için savaşan bir askeri, “yüce” tanrının sadık bir kulu olarak anılır erkek. “Namus” ve “şeref” ile anılır.

Ama erkeğin erkekliğini kanıtlaması şartıyla. Çıktığı avdan iyi bir avla dönecek! Eşine karşı iktidar olacak, kanlı çarşafı getirecek!

Çocukluktan erkekliğe geçişte de sünnet olacak. “Oldu da bitti” denecek!

Sünnet’in Kökeni

Sünnetin ataerkil dönem öncesinde Afrika kıtasında ana tanrıçaya adak adamak için toplanan erkeklerin cinsel organlarını keserek sunağa atmasıyla başladığı düşünülüyor. Bu gelenek Hititlerde, Azteklerde, İbraniler ve Fenikelilerde, Sümerlerde ve eski Mısır’da da sürer. Eski Mısır’da toplumsal statü belirlemek için bir araca dönüşür ve yalnızca tutsaklara ve kölelere uygulanır. Ayrıca kesme işleminde de değişikliğe gidilerek yalnızca penisin ucu kesilir. Arkeolojik kazılarda ortaya çıkarılan mumya ve mezar kalıntılarında bu değişiklik çok net olarak görülmektedir.

Firavunun sarayında bir soylu olarak doğan Musa -ki soylu olduğu için sünnet olmamıştı- kendisine inananları, tanrının vaat ettiği topraklara erişmek için tanrıyla bir anlaşma yapmaya ve anlaşmanın işareti olarak da sünnet olma geleneğini yahudilere taşır. Bu durum yahudilerin kendilerini seçilmiş olarak görmelerine yol açar.

Yahudilikte Lilith ile ilgili anlatılara da rastlanır. Bütün kötülüklerin anası kabul edilen Lilith’in sünnetli erkeklere dokunamadığı düşüncesi, yeni doğan erkek çocukların 8. günde sünnet edilmesinin gerekçesine temel yapılmıştır. Ayrıca sünnetin mastürbasyonu önlediği ve şeytan olarak kabul edilen Lilith’in çocuklarının doğmasına engel olduğu inancı bugün bile mevcuttur.

Hristiyanlıkta İsa sünnetlidir ama onun getirdiği din sünnetli olmayı emretmez. Hristiyanlığın ilk zamanlarında din büyüklerinin yaptığı bir tartışmada “kurtuluş için tanrısal hukuka bağlı olmanın gerekmediği” kararı alınınca bu hukukun bir parçası olan sünnet de İsa’ya inananlar için şart olmaktan çıkar.

İslamiyette ise sünnet, peygamberin söz ve davranışlarına verilen bir isim aynı zamanda. Muhammed’in sünnet olup olmadığı net olmamakla birlikte ve bu yönde dini bir emir olmamasına rağmen sünnet olmak, bu dine inananlar için olduğu kadar bu dinin yayıldığı topraklardaki her erkek için zorunlu hale gelmiştir. Sünnet olmayan müslüman bir erkek düşünülemez!

Erkekliğin Olmazsa Olmazı!

Peki nasıl oldu da ana tanrıçaya adak adamakla başlayan ve farklı dinlerde farklı uygulamalarla gerekli dahi bulunmayan sünnet bizim coğrafyamızda erkekliğin vazgeçilmezi halini aldı?

Orta Asya’dan Akdeniz’e kadar yayılan ve Batı’nın “barbar”, kendisinin ise “savaşçı” diye nam saldığı bir toplum elbetteki militarist davranış kalıplarıyla hareket edecektir. Başta her zaman ulu bir hakan ya da sultan ve onun altında sorgusuz sualsiz uygulayıcı teba. Günümüzde de reis ya da başkan ve yine devletin bekası için kurşun yiyen ya da kurşun atanlar… Bütün bu motivasyonu eksiksiz sürdürmek, savaşan insanların -ki bunlar yalnızca ve yalnızca erkeklerdir- sefere, cenge, harbe gidişlerini, ardından da gazi ya da şehit oluşlarını normalleştirmek gereklidir. İşte erkekliğe ilk adım atmak olarak lanse edilen sünnet ve bunun seremonisi hiç sorgulanmadan tekrarlandıkça hem süregiden erkek egemen anlayışa bir çivi daha çakmakta hem de sünnet edileni bir sonraki büyük seremoniye, askerliğe geçişe hazırlamakta.

Sünnet, bu topraklarda kanunen zorunlu; dinen de farz olmadığı halde toplumsal olarak öyle kuvvetli bir karşılık bulur ki kendine göre bir ritüel olmanın çok ötesinde erkeğin ve ailesinin sonraki yaşamını belirleyen bir hal alır. Kişi günümüzdeki adıyla söylersek mahalle baskısı yüzünden evlenemez bile. Alay ve utanç konusu olur.

Oysa sünnet olan erkek çocuk böylesi bir yaptırımla karşılaşmadığı gibi aksine ilgi ve övgü ile karşılanır. Çocuk, “pipi”sini rahatlıkla gösterebilme meşruluğunu edinir. Ailesi bunu, onur ve gurur kaynağı görür.

Vücut Bütünlüğüne Saldırı

Sünnet, çoğu zaman sağlık ya da hijyen gibi gerekçelerle savunulmaya çalışılsa da günümüzde birçok ülkede tartışıldığı gibi “kişinin vücut bütünlüğüne bir saldırı”dır. Penis üzerindeki derinin kesilip atılması olan sünnet en başta doğal olana bir müdahale anlamını taşır. Oysa regl, doğal bir döngü olmasına rağmen ayıp sayılmakta, gizlenmekte, konuşulması bile istenmemektedir. Bu bile sünnetin cinsiyetçi bir ritüel olduğunu bariz bir şekilde göstermektedir.

Vücut bütünlüğüne saldırı konusunda bir mahkeme kararı tartışmayı alevlendirdi. Almanya’nın Köln şehrinde görülen bir dava sonucunda mahkeme, din kaynaklı erkek sünnetini “beden yaralaması” olarak tanımladı. Bu karar, ülke içinde olduğu kadar ülke dışında yaşayan müslüman ve yahudilerde “infial” uyandırdı. Öyleki bu kararın din düşmanlığı yaptığını düşünenlerin sayısı hiç de az değil.

Sünnet Şeytani Arzuları Törpülüyor!

Benzer bir düşünceyle yola çıkan İzlanda, sünneti ülke içinde komple yasaklamayı hedefliyor. Kaygı Almanya’dakine benzer. Çocuğun haklarının, dini haklardan önde geldiğini düşünen İzlanda meclisine seçmen de destek verirken bir tek dini kesimlerden tepki geldi “doğal” olarak!

Sünnet için yapılan müdahalenin kişinin cinsel arzusunda belirli bir azalmaya yol açtığı ile ilgili yapılan araştırmalar sünnetin bu “şeytani” arzuları törpülemek için din büyüklerince uygulatıldığını da düşündürmektedir. Bazı coğrafyalarda bugün hala uygulanan ve pek çok kadının kan kaybından ölümüne yol açan kadın sünneti de böyle bir dini amaç taşımaktadır.

Sünnetin şeytanla ilişkilendirilmesi yalnızca din otoritelerinin değil zaman zaman devlet yetkililerin ve siyasetçilerin de başvurduğu bir yöntem. Devlet, başta Kürt özgürlük mücadelesi olmak üzere tüm toplumsal muhalefeti halkın gözünde zayıf ve güçsüz göstermek, aşağılamak ve değersizleştirmek için katlettiği devrimcilerin sünnetsiz olduğu şeklinde haberler servis etmekte, bu yönde açıklamalarda ve beyanlarda bulunmaktadir. Böylece sünnet, devletin en yüksek makamınca da savunulmakta; sünnet olmama durumu ise “resmen” kötülenmektedir.

Bu ve benzeri söylemlerle devlet iktidarı, erkeğin “iktidar” olması için erkek, erkek olması içinse sünnet olması gerekliliğini yineler durur.

Sünnet Lobisi

Sünnet derisinin kimi cilt hastalıklarında ve estetik amaçlı sağlık sektöründe kullanıldığını da düşünürsek bir “sünnet lobisi”nden de söz edilebilir. Her sünnet sünnet derisi, her sünnet derisi de para demek diye düşünen şirketler sünnetin sağlıklı olduğuna dair zaman zaman sağlık kuruluşlarının araştırma sonuçlarını paylaşıyorlar. Elbette bu araştırma sonuçları kesin bir bilgi taşımıyor ama bu tür açıklamalar defalarca yinelendiğinde sünnet olunması yolunda bir etki yapıyor ister istemez. Günümüzde ABD’de sağlık amaçlı sünnetlerin oldukça yaygın olmasının bir nedeni de bu.

İster sünnetli ister sünnetsiz olsun, erkekler bu ataerkil, bu cinsiyetçi sistem sürdüğü sürece kadınlar üzerindeki iktidarlarını sürdürmeye devam edecekler. Bu iktidar, erkeklere kadınları taciz etme, onlara tecavüz etme ve hatta katletme meşruluğunu sağlıyor. “Erkekliğime laf etti” demesi erkeğin yüksek ceza almasının da önüne geçebiliyor. Bu noktada devlet de erkekle aynı tarafta. Dinler açısından da durum farketmiyor. Hristiyan, yahudi veya müslüman ağırlıklı olup olmadığı fark etmeksizin neresi olursa olsun kadınlara yönelik şiddet hız kesmeden devam ediyor; erkeğin “pipi”sinin sünnetli olup olmaması fark etmiyor.

Erkekler Farkında Mı?

Devletlerin, dinlerin ve kapitalizmin kıskacında kalan kadınlar olarak farkındalıklarımızı geliştirip onların zorlamalarına karşı mücadele yürütüyoruz. Ama erkekler sistemin iktidarını kendi bedenleri üzerinden yeniden yeniden var ettiklerinin farkına varmadıkça ve hatta paylaştıkları iktidar onlara tatmin de sağladıkça bu durumun değişmesi için bir çabaya girişmiyorlar. Cinsiyetçiliğin ve ataerkinin ortadan kalkması kadınların yanı sıra elbette erkekleri de özgürleştirecek. Sünnet ile ilgili yapılan tartışmalar bunun için değerli.

Bu yazı Meydan Gazetesi’nin 48. Sayısında yayınlanmıştır.

The post Ataerkil Ritüeller (1):Sünnet- Şeyma Çopur appeared first on Meydan Gazetesi.

Farklı bir alana ilişkin bir kavramın, başka alanlarda kullanılıyor oluşu; sadece kavramın kullanışlılığının sonucu değildir. Kavramın geçtiği alanın diğer alanlara etki ettiğinin göstergesidir.

Bu tarz kavramların yaratıcılığı hızlıca tüketildikten sonra kenara atıldığı bir zamanda yaşıyoruz. Özellikle son 3-4 ayda buna benzer bir şekilde tanıştığımız, ancak hızlı tüketilemeyen bir kavramın varlığına tanıklık ediyoruz; “güncelleme”.

Siyasetten dine; ekonomiden (doğal olarak) teknolojiye, kavram dört bir yanımızı sarmış durumda. İçinde bulunduğumuz sistemin kutsallaşan kavramlarının hız ve zamanla ilişkili olmasının elbette bunda büyük bir etkisi var. Hızla ilişkili çünkü; hızlı bir şekilde yeni duruma adapte olabilmeyi kapsıyor. Zamanla ilişkili çünkü; yeni durum içinde bulunulan zamanla, şimdiyle ilişkili. Eski olanın miadını doldurduğunu, yetersiz kaldığını anlatıyor.

Elbette ki kavramların, bu kavramlara zemin oluşturan düşüncelerin, bu düşüncelerin harekete geçirdiği ya da bu düşünceleri harekete geçiren pratiklerin; ortaya çıktıkları zamandaki gibi sabit, değişmeden kalması beklenemez. Değişim ve dönüşüm, yaşamın bir parçası, belki de kuralı. İçinde bulunulan mekana ve zamana uyum sağlayabilmek, adapte olabilmek… Canlı-cansız tüm varlıkların doğası, uyumlu olunmayan koşullara uyum sağlamak için değişmek, evrilmek. Ve tabi ki, değiştirmek ve dönüştürmek.

Ancak, bir kavramın, düşüncenin ya da pratiğin eskimesi, geçmişe ait olması, demode olması artık daha hızlı. Yeni ve daha yeni şimdiye adapte olabilmek… Sürekli bir geleceğe doğru ilerleyen bir zamanda var olmayı başarabilmek… Hızlı bir şimdinin, ilerlemekte tıkandığında dahi eskimeye dönüşen bir şimdinin parçası olabilmek oldukça zor.

Güncel olma kaygısı, içinde bulunulan zamana ve koşullara uygunluk açısından kavramların, düşüncelerin ve bu düşüncelerle şekillendirilen eylemlerin gerekliliği gibi görünebilir. Ancak buradaki bir aldatmacayı irdelemek önemlidir.

Güncelleme, zaten baştan sıkıntılı bir sistemin işleyemez olduğu durumlarda işlemesini sağlayan bir yama gibidir. Sıkıntılı sistemi ya da düşünceyi bir sonraki yamaya kadar işler halde tutar. Düşünce ve pratikteki sıkıntılı temeli değiştirmeyi hedeflemez, güncelleştirmeyle sorunları atlatmaya çalışır. Temeli sıkıntılı olan bir bina yıkılmasın diye yanına yapılan desteklerdir, güncelleme. Her kat çıkıldıkça, başka desteğe ihtiyaç duyulur. Oysa sıkıntı bellidir ve temeldedir.

Bir başka biçimiyle, temeli değiştirmeyi hedef alan ancak temeli değiştirmeyi hedeflediğini ifade etmeyen bir güncelleme de vardır. Zaman ve koşullara uygunluk diyerek, düşünce ve pratiğin tamamen değiştiği, ilk mevcut fikirden tamamen bağımsız duran ama dil oyunlarıyla ilk fikre bağlanmaya çalışan. Bu biçimin temeldeki sıkıntıyı hedef aldığı doğrudur, ancak temeli değiştirdiğinizde aynı binayı inşa edemezsiniz. Düşüncelerle ve yeni pratiklerle oluşturduğunuz başka bir şeydir; eğer başka bir temelden feyz almıyorsanız.

Güncelleme, kelimesinin sıklıkla iyi anlamda kullanıldığına ilişkin çalışmalara denk geldik. Derdimiz kelime üzerinden felsefi ya da etimolojik bir tartışmaya girmek değil. Öte yandan tartışmayı gereksiz görmek de değil. Kavramın, yukarıda vurguladıklarımızla ilişkisi açık. Bu sayımızda, konseptimizi bu kavramın etrafında oluşturduk. Ancak kavramın yapacağı olumlu çağrışımları ve buna ilişkin tartışmaların olabileceğini öngörerek ve buraya sıkıştırmayarak, daha yaygın bir şekilde kullanılan “update” kelimesini kullanmayı yeğledik.

Konsept kapsamında, kavramın teknolojiyle, teknolojinin de kapitalizm (ve devletle) ilişkisini bilerek bir update olarak Endüstri Devrimi 4.0’ı ele aldık. Açık bir şekilde kapitalist sistemin işleyişinde bir update olan Endüstri Devrimi 4.0, bugün sadece teknoloji başlığında değil, siyasetten gündelik yaşama, ekonomiden silah sanayisine geniş bir kapsamda üzerine yazılıp çizilen bir başlık.

Bilfiil kelime olarak da kavramlarımızın içeriği olarak da konseptimize dahil olanlar, yaşadığımız coğrafyada, son bir ayda iç siyasete konu olan birçok meseleyle ilişkilendirildi. İslam tartışmalarından faşizme geniş ölçekte, “değişmekte olan düşünce sistematikleri” siyasetin gündemiydi.

Kapitalizm, devlet, faşizm gibi konuları ele alırken, sorunların çözümüne yönelik arayışları da konsept içine dahil etmek kaçınılmazdı. Marksist düşüncenin ve pratiğin update tarihi anarşizmle oldukça ilintiliydi. Bu tarihsel irdelemeyi, aynı zamanda son zamanlarda, aslında anarşizmin argümanlarını savunan ve ısrarla marksist düşüncenin takipçileri olduklarını vurgulayanların düşünsel ve pratik çabalarını anlamak ve eleştirmek üzerine gerçekleştirmeye çalıştık. Yöntem olarak, yukarıda “bina inşa etmek” diye örneklendirdiğimiz işleyişten kaçınan ve kaçındıkça da iktidarın ve iktidarlı ilişkilerin temellerinde yükselen binaların parçası olan “yapı dışı” düşünceyi ve savunucularını bu eleştiriye dahil etmedik.  

Bu yazı Meydan Gazetesi’nin 45. sayısında yayınlanmıştır.

The post Update Nedir? appeared first on Meydan Gazetesi.

Bu 8 Mart’ta gündem sadece kadın değildi. Tayyip Erdoğan’ın “kadına yönelik İslami referanslı olumsuzlukların çağın gerçekliğiyle uyuşmadığını; 14 asır öncesinin İslam anlayışıyla, günün anlayışının aynı olmaması gerektiğini” söylemesi, İslami camialarda bir infial yarattı. Çünkü yapılan açıklama, yani değişimin önerilmesi, dinin temel mantığına aykırı radikal bir açıklamaydı. Bu açıdan düşünüldüğünde İslami camialarda yarattığı etki normaldi çünkü tartışmanın özü İslam’da reformdu.

8 Mart Update’i

Erdoğan, 8 Mart’ta kadınlara yaptığı konuşmasında Nurettin Yıldız’ın “Kadınlar dövülüyorlarsa şükretsinler” sözüne “Bunlar İslam’ın güncellenmesi gerektiğini bilmeyecek kadar acizler. 14 asır öncesinin hükümlerini bugün uygulayamazsınız” dedi.

Sonrasında, AKP muhalifi İslami çevrelerin başını çeken Alparslan Kuytul’un “İslam’ın modernleşme projesi”ne yönelik eleştirileri, hemen ardından da Ahmet Mahmut Ünlü’nün dinde reform temalı bir konuşması sosyal medyaya yüklendi. AKP’ye yakınlığıyla bilinen Ebubekir Sifil’in açıklamaları, ortodoks kesimin meramını açıkça anlatıyordu: “İslam’da reform yoktur. Bir dinde reform olması için, o dinin deforme olması gerekir. İslamiyet’in deforme olduğunu savunanlar her zaman vardı. Şimdi de var. İslamiyet son ve hakiki dindir, güncellenmeye ihtiyacı yoktur”.

AKP’ye ama özellikle Tayyip Erdoğan’a yakın kesimlerde bile soğuk duş etkisi yarattı, dinde reform isteyen bir anlayışın sözcülüğünü Tayyip Erdoğan’ın yapması kafa karıştırıcıydı.

Kafa karışıklığı mı, Değişim mi?

Kürtajın yasaklanmasını, her kadının en az 3 çocuk doğurması gerektiğini, kadınların “öyle çok konuşmamaları” gerektiğini sadece yerel değil, uluslararası mecralarda dillendirmekten çekinmeyen, kadın mücadelesini açık bir şekilde hedef alan açıklamalar yapan Tayyip Erdoğan’ın (“kadınlara yönelik şiddete teşvik ettirdiği” gerekçesiyle Nurettin Yıldız hakkında başlatılan soruşturma ve Diyanet’in skandal fetvalara ilişkin hemen devreye girme talimatıyla beraber) bu söylem değişikliğinin sebebi neydi? Bir gün sonrasında “dinde reform aramıyoruz” başlıklı bir konuşma yaptı Tayyip Erdoğan, ancak bu konuşma ilk söylediklerini inkar etmeyen hatta destekleyen bir konuşmaydı.

Bunun bir kafa karışıklığı olmadığı bir gerçek. Bu durumun altında yatanları sorgulamadan önce, bunun bir değişim olup olmadığını görmek için, ortodoks söylemleri oluşturanlara ve nasıl oluşturduklarına bakalım.

Öncelikle, ortodoks kesimler düşündüklerini rahat bir şekilde konuşabilecek, hatta propaganda yapabilecekleri bir zemine sahipler. Özellikle son yıllarda, bürokrasi, medya ve sivil toplum alanlarında Gülen Cemaati’nden doğan boşluğu doldurmaya talip birçok kesim var. Ve bu kesimler, buralarda “icraatlerini” rahatça gerçekleştirebiliyorlar. Düşüncelerini ifade edecek özgüven ve etkili mecralara sahip olmalarına olanak veren şey işte bu durum. Bu rahatlık, hamile kadınların sokakta gezmemeleri gerektiğini söylemekten; 6 yaşındaki çocukla evlenilebileceğine kadar geniş yelpazede radikal ifadeleri kullanmalarına izin veriyor.

Evet, şu bir gerçek; bu radikal söylemler tüm muhafazakar kesimlerce paylaşılmıyor. Ilımlılar ve ortodokslar arasındaki gerilim zaman zaman medyaya yansıyor. Bu gerilimin altındılıa yatan gerçek, ılımlı muhafazakarların değerlerini oluşturan şeylerin arasında modernliğin de olması. Yani bu ılımlı kesimler, İslami referanslı bir hayatı modern ve çağa uygun bir şekilde yaşamak isteyen kesimler. Update edilen ekonominin update’inde önemli rol oynayan bu ılımlı kesimler, ekonomik iktidarın önemli bir parçası konumundalar. Bu yüzden kapitalizmin popüler kültürünü tüketmekten imtina etmiyorlar, hatta seviyorlar.

Ortodoks söylemlerin ılımlı kesimleri de rahatsız etme durumu, İslam’ın update’i söylemini ortaya çıkaran önemli nedenlerden biri. Çünkü bu ılımlı kesim, özellikle AKP’nin OHAL siyasetinde, toplumun homojenleştirilmesinde önemli bir prototip. Yaratılmak istenen toplumun unsurlarını bu kesim oluşturuyor.

Ilımlılık Stratejileri

İslami camiada ılımlı stratejilerden bahsediyorken, bunun yerel mi yoksa küresel bir strateji mi olduğunu anlamak gerekiyor. Geçen Kasım ayında, Kadın Girişimciler Toplantısı’nda Tayyip Erdoğan’ın “daha kadınların araba kullanmasına izin vermiyorsunuz” diyerek hedef aldığı Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed Salman, son süreçte yaptığı reformlarla Suudi Arabistan’ı bir değişimin içerisine soktuğu açık.

Muhammed Salman’ın önce devlet iktidarını paylaşmamak için yaptığı “aile içi” bir dizi hamle ve sonrasında özellikle kadınların toplumun belirli alanlarında daha rahatça hareket etmelerine izin veren uygulamaları devreye sokmasıyla, coğrafyasının en belirgin siyasi figürü haline geldi. Yapılan reformların etkisi uluslararası mecralarda konuşuldu.

Bu iki durum birlikte ele alındığında, bu reform hareketinin “İslami Coğrafyalarda” yeni bir süreci beraberinde getiren bir dalga mı olduğu sorusunu gündeme getirdi.

Garp Cephesinde Yeni Bir Şey Yok

Salman ve Erdoğan’ın yeni açılımlarını beraber ele almak, özellikle coğrafyamızdaki durumu değerlendirirken iyi bir imkan sağlayabilir bize.

Salman’ın kadın temalı reformlarını, aile üyelerini ölümle tehdit ettiği süreçten sonra işletmesi; liberal(imsi), reform yanlısı görünüp talip olduğu (ve zorla aldığı) siyasal iktidarı, toplumsal ve küresel bazda meşrulaştırma çabasından öteye gitmez. Girişimci, yenilikçi, eşitlik yanlısı bir imaj siyasal iktidarı nasıl elde ettiği gerçeğini örtmese de şimdilik durumu idare etmiş gözüküyor.

Benzer durum Tayyip Erdoğan için de geçerli. OHAL süreciyle, iktidarının meşruiyetini “zor” kullanmaktan kopartamamış bir Tayyip Erdoğan var karşımızda. Yeni “erken seçim” tartışmalarının konuşulduğu bugünlerde, hem ılımlı muhafazakar çevrelerin hem de muhafazakar olmayan çevrelerin rahatsız olmasını engelleyecek politik söylemler ve uygulamalar Tayyip Erdoğan için oldukça kazançlı. Mevzubahis İslam’ın Update’i tartışmalarına bir de bu Erken Seçim başlığıyla bakmak önemli olacak.

Hüseyin Civan

[email protected]

Bu yazı Meydan Gazetesi’nin 45. sayısında yayınlanmıştır.

The post İslamiyet’in Update’i – Hüseyin Civan appeared first on Meydan Gazetesi.

Bu yazı Meydan Gazetesi’nin 42. sayısında yayınlanmıştır. 

The post Hırsızın Adaleti Hırsıza – Özgür Erdoğan appeared first on Meydan Gazetesi.

Berk Yeter: Merhaba. Gerek kitaplarında gerek makalelerinde tarihsel ve güncel örnekler aracılığıyla devlet-kapitalizm ve eşitlik-adalet karşılaştırması yapıyor ve bunların uzlaşmazlığından bahsediyorsun. Bu perspektif dahilinde, sosyal adalet ve mülkiyet ilişkisini nasıl değerlendiriyorsun?

Muhammed Nur Denek: Mülkiyetin kökeninin adaletsizlikler üzerine inşa olduğu gerçeğinden yola çıkacak olursak, bu denklemin imkânsızlığı gün gibi ortaya çıkacaktır. Sosyal adaletin inşa olabilmesinin yegâne yolu, özel mülkiyetin tamamen ortadan kalkmasıdır. Bu iki unsurun bir arada var olabilmesi, zalimin adil olabileceği yanılgısıyla bire bir aynıdır. Bu ancak çok büyük bir zihinsel tahribatın ortaya çıkardığı sarsıntı olarak açıklanabilir. Yani insanlığın geldiği noktada bunun olabilirliği sanısını yaşmasından bahsediyorum. Aklın kabullenemeyeceği net bir hakikatten bahsediyoruz nitekim. Özel mülkiyetin meşru olduğu bir toplumda sosyal adaletten söz etmek imkânsızdır.

B.Y: Peki, başat aktörlerden olan “devlet”in bu ilişkideki rolünü nasıl tanımlıyorsun?

M.N.D: Zaten tarihsel süreçte devletlerin ortaya çıkışlarının ana unsurunun, mülkiyetin korunması olduğu gerçeği bilinmektedir. Devlet, toplumlarda en büyük kurumsal yapı olarak kendini var etmektedir. Toplumlarda yaşanan her türlü adaletsizliğin kaynağı devletlerdir. Devletin ya da daha küçük de olsa bir takım kurumların varlıkları, o kurum dâhilinde olan kişiler arasındaki güç sahiplerinin kaçınılmaz sığınağı olmaktadır. Bu şu anlama geliyor; toplumlar içerisinde bir takım statüler elde etmiş olan kişiler bu konumlarını koruyabilmek için, bir takım mekanizmalara ihtiyaç duyar ve bu mekanizmaları oluşturur. Devlet dediğimiz canavarın baş aktörleri aslında toplumlardaki statü sahipleridir. Bu kan emici zalimlerin diğer insanlar üzerinde oluşturduğu baskıyı teminat altına alma aracı da diyebiliriz devlet için. Devletler oldukça sosyal adalet asla gerçekleşemez, devletin varoluş sebebi zaten adaletsizliklerin ayakta kalabilmesi ve statü sahiplerinin zulüm ve haksızlıkla elde ettikleri (ki başka bir yolla üstünlük elde etmek imkânsızdır) konumlarının korunmasıyla ilintilidir.

B.Y: Halife Ömer’in, “Adalet, mülkün temelidir.” sözü, bugün TC mahkemelerinin duvarlarında yer alıyor. Adaleti mülkte(devlette ve devlete ait olanda, yani mülkleştirilmiş olanda) arayan bu sözle beraber, günümüz İslam anlayışının hâla gerçek adalete işaret ettiğini söylemek mümkün müdür?

M.N.D: Maalesef sözler, söz sahibinin amacına hizmet edemiyor bazen. Sadece bu sorunda bahsettiğin Ömer’in sözü değil, buna benzer yüzlerce tarihsel vecize günümüzde güç sahiplerinin çıkarına yorumlanmaktadır. Oysa ki bu sözler, söylendikleri çağın mazlumlarının ışığı olmuş ve tarihte zalimin zulmüne karşı gerçekleşen isyanlara kaynaklık etmiştir. Neredeyse tüm peygamberlerin sözleri (ve o sözlerin ortaya çıkardığı modelin ”din”) özünden oldukça uzaklaşmış ve mazlumun ekmeğine kan doğrayan iktidarların çıkarına yorumlanmıştır. Günümüzdeki anlaşılan biçimiyle tüm dinler (Yahudilik, Hıristiyanlık, İslamiyet) aslında peygamberlerin mücadele ettikleri şirk dinini temsil etmektedir. Peygamberlerin yaşadıkları dönemde isyan ettikleri toplumsal algı ne idiyse günümüzde bu dinlerin ortaya koydukları algı da aynıdır. O günde şirk dinleri zalimin yanındaydı, bugün de bu dinler zalimlerin yanı başında. Ezilene değil ezene taraf olan her din, batılıdır. Hak din yani peygamberlerin tarif ettiği Tevhid dini her zaman, zulme uğrayanın yanında olmuş, zalimin karşısına dikilmiş ve hesap sormuştur. Günümüzde peygamberlerin yandaşı olma iddiasında olan kişilerin de yapması gereken budur.
Bahsettiğin söze gelecek olursak; “adalet mülkün temelidir” sözüyle işaret edilen şey aslına bakılırsa tam olarak şudur: mülk Allah’ındır( her“şey”indir, kimse sahiplenemez) asla bireyselleşemez ve bunun tek yolu mutlak adalettir ve adalet ancak mülk herkesin olursa ayakta kalabilir. Nasıl da ters düz edilmiş yüce Tevhid dini görüyorsunuz değil mi?

B.Y: Kitaplarında adaletsizliklerin olmadığı toplumu “tevhid toplumu” olarak açıklıyorsun. Tevhid toplumunu biraz anlatabilir misin?

M.N.D: Tevhid ,vahdete, yani bir olmaya işaret eder. Peygamberler bahsettikleri toplumsal felsefeyi bu sözle anlatmışlardır. Günümüz dilinde bunun daha anlaşabilir olması için şöyle açıklanabilir: Varoluş tek bir kaynaktan beslenir; varoluş özünde birdir, tektir. Allah kelimesiyle işaret edilen şey de bu birliğin karşılığıdır. Hiçbir şey yoktan var olamaz ve hiçbir var, yok olamaz gerçeğini dikkate aldığımızda zaten mutlak bir tek “var”dan bahsedebiliyoruz; ancak tabii ki bu işin felsefi boyutu, kısaca değinmeyi gerekli gördüm.
Toplumsal anlamda tevhide gelince; tevhidi toplumla anlatılmak istenen şey, bu birlik anlayışının toplumda inşa olmasıdır. Tevhidin yaşanabilmesi için, insan toplulukları içerisinde statü farklarının tamamen ortadan kalkmış olması gerekir. Bu statüler mülk ve iktidarla elde edilmesi mümkün olan durumlardır. Toplumlarda adaletin sağlanması ancak tüm olanakların hiçbir statü farkı oluşmaksızın, eşitçe paylaşılması ile mümkündür.

Muhammed peygamber bu durumu cennet tasviriyle ifade etmiş ve ayrıntılı biçimde Kuran’ı Kerim’de açıklamıştır: “Orada hiç kimse aç kalmaz, susuz kalmaz güneşin ısısıyla yanmaz” orada kimse kimsenin üzerinde otorite oluşturmaz, herkes mutludur orada, çünkü orada yasa yoktur, kanun yoktur, devlet yoktur, otorite yoktur, herkes özgürce dilediğini yapar…

B.Y: Tasavvurunu yaptığın toplum, anarşizmin tariflediği topluma oldukça benziyor. Bu konu hakkında ne düşünüyorsun?

M.N.D: Evet, benziyor. Hatta aynı felsefe denebilir. Kelimeler ve isimlere takılmamak gerek, nitekim onların içini insanlar dolduruyor ve o tanımı insanlar koyuyor. Tarihin bir döneminde Musa peygamberin Tevhid felsefesi Yahudilik olarak isimlendirilmiş, bir dönemde İsa peygamberin Tevhid felsefesine Hıristiyanlık denmiş, bir başka dönemde ise aynı felsefenin temsilcisi olan Muhammed peygamber bunu İslamiyet olarak açıklamış. Bugün de buna anarşizm ya da başka bir tanımlama yapılabilir, aslolan Tevhid felsefesidir ve bu felsefe bugün en çok anarşizmle isimlenmeyi hak ediyor gibi görünmekte.

B.Y: Son olarak eklemek istediğin bir şey var mı?

M.N.D: Söylenecek çok şey var aslında, nitekim tarih aşağılık iktidarların yalanlarıyla dolu, bu yalanları ifşa etmek ve gerçekleri anlayabilmek için söylenecek çok şey var. Günümüzde de bu yalanlar ağzı salyalı sözde dindarlar tarafından söylenmeye devam etmekte. Gerçek mutlaka anlaşılacak ve galip gelecektir ve o gerçek ancak adalettir. Söylenecek çok şey var ancak ben son olarak söylenecek şeylerden daha önemli olan düşünmeyi, tüm dayatılanlardan arınarak düşünmeyi tavsiye ediyorum.

The post Halife Ömer’in “Adalet mülkün temelidir” sözünden “Tevhid Toplumu”na appeared first on Meydan Gazetesi.