İrade-i Külliye İrade-i Milliye’ye Karşı – Emrah Tekin

“…Bu yıl sonuna kadar teşkilatlarımızı yeniden gözden geçireceğiz. Çünkü ortada bir metal yorgunluğu var. Bunu aşmamız lazım….”

İktidarda 15. yılını dolduran AKP’nin, bugünlerde yaşadığı iç krizin işaret fişeği, Erdoğan’a ait bu sözlerdi. 16 Nisan Referandumu öncesi “evet” oyu verilmesi yönünde yapılan “Türkiye’yi şaha kaldıracağız” propagandasıyla tezat oluşturarak, metal yorgunluğu var ifadesiyle “arıza veren” iktidar partisi şu günlerde belediye başkanlarının istifası görünümündeki görevden almalarla gündemde.

Son olarak istifası beklenen belediye başkanlarının AKP’ye yaşattığı “sancı” sırasına göre İstanbul, Düzce, Niğde, Bursa, Ankara ve Balıkesir’de bu süreçler gerçekleşti. Geçtiğimiz günlerde Balıkesir Belediye Başkanı Ahmet Edip Uğur’un “Bir irade-i külliye var kainatta her şeyi kontrol altında tutan, en son o ne derse o olur” şeklindeki kinayeli sözleri, muhafazakar bir parti olarak AKP’de “kainatta her şeyi kontrol altında tutmaya muktedir” olan iradenin yeni adresini Külliye (Erdoğan) olarak işaret ettiği ve bu durumu eleştirdiği şeklinde yorumlandı.

Parti içinde sonsuz biat etmiş görünen herkesi, hatta partinin kendisini bile -Erdoğan’ın şahsında gelişmiş olan- bu kişiselleşmiş iktidarın bekası için hedef alabilme ihtimali, hiç kimsenin bu iktidar mekanizması karşısında “güvende” olmadığının göstergesi.

Melih Gökçek, istifa edeceği söylentileri gündeme geldiği dönemde Erdoğan hakkında “ümmetin lideri” ibareli sözlerine rağmen; siyasi geçmişinde AKP’ye katılmada gösterdiği tereddütü, Ankara’da 23 yıldır kurduğu “dükalık”ı ve Erdoğan iktidarına tehditler yaratabileceği göz önüne alındığında gidişini engelleyemedi. Benzer şekilde, AKP içinde “Kadir Abi” şeklindeki “özgül ağırlığı”, hatta Gökçek’in tersine, hırçın olmayan mizacı nedeniyle “Reis’e” bayrak açma potansiyeli taşımamasına karşın Kadir Topbaş da aynı kaderi paylaştı. Bu iki büyük şehrin belediyesinin -AKP’nin hizmet kriterlerine göre- başarılı başkanlarının görevden el çektirilmesindeki amaçlardan birinin, giderek kutsiyet atfedilen bu kişiselleşmiş iktidarı, çevresinde ona antipati oluşturabilecek figürlerden uzak tutmak olduğu söylenebilir. Melih Gökçek’in çoğu zaman AKP içinde bile tepki toplayan açıklamaları ve icraatları ve Kadir Topbaş’ın damadının Gülen Cemaati ile ifşa olan ilişkileri ve tutukluluğu gibi kötü görüntüler oluşturuyordu. Aynı zamanda 2019’daki seçimler de düşünüldüğünde, gerçekleşen istifalar bu “anıtsal kutsiyetin” (yani Erdoğan’ın) etrafında yapılması zorunlu otları ayıklama işlemiydi, “peyzaj düzenlemeleriydi.” Bu istifalarda elbette 16 Nisan’da bu kentlerde “hayır” oylarının önde çıkması ise bir başka etken.

Bugün gelinen noktada Erdoğan’ın yaptığı tüm bu hamleler aslında onun ve AKP’nin demokrasi anlayışını somutlaştırdığı, “milli irade” şeklinde slogan haline getirdiği seçim sandığını ve “seçilmişleri” anlamsızlaştırıyor. Özellikle geçmişte muhalefetin her sokağa çıktığı dönemde “milli iradeyi” (yani İrade-i Milliye’yi), sandığı işaret eden bu anlayışın şimdilerde siyaseten kendisini boşa düşüren bu hamleleri karşısında toplumsal muhalefetin nasıl bir söylem ve refleks geliştireceği merak konusu. Seçimle gelenin seçimle değil “İrade-i Külliye (Külliye’deki başkanın, Erdoğan’ın iradesi) ile gideceği anlayışına karşı, “İrade-i Milliye”yi savunan (yani önlerine konan her seçim sandığını umut olarak gören) toplumsal kesimin tepkisi, iktidarın “biyolojik ritmini” ve akıbetini belirleyecektir.