Korona krizinde fiziki-sosyal mesafede aramızı dolduran şey.
Dijital sözcüğünün ilk kökeni latince parmak anlamına gelen digitus’tur. İngilizcede sıfır ile dokuz arasındaki rakamlar anlamını taşıyan digit sözcüğü ile ilişkiliyken fransızcada digital sözcüğünün kendisi sayısaldır. Günümüzdeki kullanımı da veri aktarımının kağıda basılmış halinin dışında sayısal bir sistem kullanılarak ekran görüntüsü haline dönüştürülmesidir.
Fijital, dijital gerçekliğin fiziksel gerçeklikle ilişkisinin artmasıyla oluşan yeni halleri anlatır. Sözcük physics (fizik) ile digital (dijital) sözcüklerinden türemiştir. Phygital yani fijital sözcüğü bir sözcük olarak yeni yeni kullanılmaya başlasa da fijitalleşme yıllardır yaşamlarımızda belirginleşmeye başlamıştır.
Dijital dünyanın gelişimi dijital oyunların gelişimine paralel bir ilerleme gösterir. Dijital oyunlarda görsel grafiklerin gelişiminin ötesinde elle yönlendirilen oyun konsollarından bedenen yönlendirilen oyun konsollarına geçişle dijital oyuna fiziki katılım artmıştır. Yani fijitalin öncesinde dijital oyunun etkisini gözlemleyebiliriz. Bilinen bir kahve şirketi, PokemonGo isimli dijital oyunun fiziki etkileşimle oynanması için her dükkanını bir PokeStop’a dönüştürmüştür. Oyun telefonlar aracılığıyla sokak sokak aranan ve yakalanan pokemonların dövüştürülmesiyle oynanır. İşte burada Starbucks bu dövüşün yapılacağı merkezlere dönüşür. Bir pazarlama taktiği olarak dijital oyun fiziksel oyuna dönüşmüştür. Her oyuncu dövüş öncesi ya da sonrasında içeceği bir kahve, yiyeceği bir kek ile Starbucks’a kazandıracaktır. Oyuna milyonlarca kişi katılmıştır. Yeni pazarlama taktiği tutmuştur.
Fijitalleşme gelişirken kampanyalarla müşteri bilgilerini toplayan firmalar müşterilerine uygun bilgilendirme mesajlarıyla alışverişi kolaylaştırmayı amaçladılar. Sanal etkinlikler düzenlenerek müşterilerin etkinliklere katılımı sağlandı. Sanal etkinlikleri somutla buluşturmak ve gerçekliğini arttırmak bir pazarlama taktiği olarak şirketlerce benimsendi. C&A mağazaları kıyafetlerin bulunduğu askılara beğeni sayaçları yerleştirdi, böylece mağazadayken ya da mağaza dışı alışverişte kıyafetin kaç beğenisi olduğu takiplenebildi. Kiralamalarda kullanılan uygulamalarla hem barınma hem de yolculuklar kolaylaştı. Dışarıda bir bisikleti bile kilitlemeden bırakamazken binlerce araba ve motor, sanal kontrollü kilit sistemleri ile her yere bırakılabiliyor. Marketlerin sanal alışveriş ile ilgili bir çok uygulaması var. Nike, Hyperdunk modelini kullanan basketbol süperstarlarının tüm adımlarının ve ayak hareketlerinin hayranlarınca takiplenmesini sağladı. Taksi uygulamaları dünyanın bir çok ülkesinde kullanılmakta.
Tasarımın dijitalden fiziksele dönüşümünde üç boyutlu yazıcıların yaratımlarını da önemli. Sadece iki boyutlu bir çizim olarak var olan bir tasarımın, bu yazıcılar sayesinde üç boyutlu bir yaratıma dönüşmesi de bir fijitalleşmedir.
Korona krizinin normalleşme aşamalarında fijital bir devrim gerçekleşiyor. Korona krizi sonrasında normale dönüşü eskiye değil de yeni normale dönüş olarak tanımlayanlar bu tanımda mutlaka fijitali bulacaklar. Yeni normal yani kapitalizmin tıkır tıkır işlediği, sınıfsal çelişkilerin sürdüğü sistemde fijital gelişmeler belirleyici olacaktır.
AVM’lerin açılışı ile gündeme gelen mağaza ve mağazadaki ürünlerin temizlik tartışmaları bizi bir anda bu kavramın içine çekiyor. Kıyafetlerin denenmesinin nasıl olacağı, denenen kıyafetlerin tekrar temizlenmesi, bir başkasının bu kıyafeti nasıl deneyeceği, mağaza işçilerinin pozisyonları gibi sorunlar için de fijital çözümler aranıyor. Deneme kıyafetlerinin sürekli temizlenmesinin yanı sıra raflarda kıyafetlerin durmadığı mağazalar gündemde. Ürün görüntülerini ekranlardan izleyeceğiz ve boy, kilo gibi bilgilerimizin tanımlandığı mağaza sisteminde bize uygun bedende bir deneme numunesini deneyebileceğiz. Denenen ürün temizlenmesi için temizlenme bölümüne konacak. Eğer beğenip ödemesini yaparsak ürünler kayıtlı olan adresimize ya da o an belirteceğimiz adrese kargolanacak. Daha az işçinin çalışacağı; mağaza depoculuğunun kalkacağı yani mağaza depo işçiliğinin kalkacağı, merkez depolarda çalışan işçilerin artarken reyonculuğun ise yavaş yavaş sonlanacağı bir süreç gibi…
Benzer uygulamaların hizmet sektörünün pek çok alanında kullanılacağı kesin gibi. Eczaneler, benzinlikler, marketler ilk sıradakiler. Dijital dünya kendi aşarak yarattığı artan gerçekliğiyle gerçeği etkilemeyi sürdürüyor. Fiziki mesafeye başından beridir sosyal mesafe diyen devlet anlayışı, uygulamak istediği bu fiziksel ve sosyal mesafede araya dijitali sokarak bireylerin birbirine yakınlaşamadığı bir dünya kurmak istiyor. Korona krizi hepsi için güzel bir bahane oldu.
İsmet Sertel